İstediğimiz her an ülkemizde veya dünyanın farklı yerlerindeki gelişmelerden haberdar olabildiğimiz, sürekli ve giderek artan bir hacimde yeni ürün ve hizmetlerle tanıştığımız dünyada “inovasyon” ile iç içe yaşıyoruz. Yeni ürün veya iş modelleriyle hayatımızda yeni alışkanlıklar kazanıyoruz. Bu süreç içerisinde öne çıkmak ve farklılaşmak isteyen şirketler için de inovasyon kavramı önem kazanıyor. Çağımızda bilgi akışı ve ulaşılabilirlik arttıkça, şirketler yeni projeler yapmak ve yeni iş modelleri deneyerek farklı kitlelere ulaşabilmek istiyor. Biz iş analistlerine de bu dönüşüm sürecinde büyük sorumluluklar düşüyor.
İnovasyon ve İş Analizi İlişkisi
İnovasyon, buluş ve iş analizi tanımları yer yer iç içe girmekte ve yanlış kullanılabilmektedir. Bu kavramları ve birbiriyle ilişkilerini sırasıyla incelersek; inovasyon (innovation) bir fikrin değer oluşturan veya müşteriler tarafından alınabilecek bir ürün/hizmete dönüştürülmesi süreci olarak tanımlanmaktadır. Buluş (invention) ise yeni bir fikrin bulunmasıdır; sonrasında bu fikrin hayata geçirilerek geniş bir kesim tarafından benimsenmesini içermez. Bu yönüyle inovasyon; buluşların tamamlayıcısı niteliğindedir.
İş analizi ise bir organizasyonun hedeflerine ulaşabilmek için geliştirilen çözümler olarak tanımlanmaktadır. BABOK’a göre iş analizi bir işletmenin gereksinimlerin net bir şekilde ortaya çıkarılmasını, değer sağlayacak çözümlerin tanımlanmasını ve tasarlanmasını sağlamalıdır (BABOK,v3, s.2). İş analizinin doğası gereği farklı çözümler üretme, ürünleştirme ve değer yaratma özellikleriyle inovasyon sürecini kapsadığını düşünebiliriz.
Yani biz iş analistleri olarak elimizdeki problemleri bulunulan bağlamdan koparıp, geniş bir perspektiften inceleyebildiğimizde; yeni ve farklı çözümler geliştirerek inovasyon yapabiliriz.
İnovasyon Süreçleri Nasıl Yürütülmelidir?
Bir inovasyon süreci, kurum kültürü oluşturularak sistematik bir sürecin yaşanmasıyla oluşabilir. Bir kişinin oturduğu yerden “inovasyon yapması” beklenemez. Sürecin doğası gereği belli bir probleme farklı bir yaklaşım getirmek veya farklı sektörler de dahi olmak üzere yeniliklerin, hitap edilen müşteri kitlesinin alışkanlıklarının araştırılması gerekmektedir.
Bu noktada kurumun iş analizi kültürü inovasyon sürecinin temelini oluşturmaktadır. İş analizi aktiviteleri bir inovasyon projesinin hayata geçirilebilmesi için önemli bir süreçtir. Problemin ortaya çıkarılması, farklı sektörlerdeki çözümlerin incelenmesi, farklı fikirlerin ortaya çıkarılması ve çözümün netleştirilmesi, çözümlerin tanımlanması, tasarlanması, geliştirilmesi ve hayata geçmesi aşamaları ile iş analisti inovasyon sürecinin her anında yer alabilir.
İş Analistlerinin İnovasyon Projelerine Katkıları
Kurumlar içerisinde inovasyon projeleri ile ilgilenen ayrı bir birim veya kişiler olabilir. Bu ekipler içerisinde iş analistlerinin temel görevi projelerin geliştirmesinden sorumlu olmak olabilirken; destek rolünde de yer alabilir. Ayrı bir inovasyon ekibinin bulunmadığı durumlarda ise iş analistinin mevcut projelerinde ve iş birimiyle yaptığı çalışmalarda daha “yaratıcı” ve “yenilikçi” olarak gereksinimlere inovatif çözümler üretmesi beklenir.
“Sorumlu”
Analist iş biriminin ihtiyaçlarını değerlendirirken farklı çözümler üretebilmeli, potansiyel fonksiyonları/ geliştirmeleri belirlemeli, iş analizi aktivitelerini gerçekleştirerek fikri şekillendirmeli ve projeyi gerçekleştirmelidir. Projenin sahibidir.
“Rehber”
Bazen analistler, yeni bir çözümün bulunması veya iş biriminin belirlediği iş modeli ile ilgili geliştirme sürecinin sahibi olmayabilir. Ancak proje esnasında destekçi bir role sahip olarak, yapılan araştırmaları incelemeli, yol haritası hakkında bilgi sahibi olmalı ve çalışmaların bu yolda ilerleyebilmesi için paydaşları yönlendirebilmelidir.
İnovatif Fikirleri Ortaya Çıkarmak İçin, İş Analistlerinin Uygulayabileceği Teknikler
İş analizi teknikleri problemlerin çözümünde yeni fikirlerin oluşturulmasında yardımcı olabilir. bu amaçla kullanılabilecek bazı tekniklere bakarsak;
Benchmark ve Pazar Analizi (Benchmarking and Market Analysis)
Temelde firmanın iş modeli veya operasyonel / organizasyonel süreçlerinde iyileştirme yapabilmek amacıyla ilgili sektördeki “best practice” olarak tanımlanan “en iyi uygulamaların” incelenmesi ve karşılaştırılmasıdır. İnovasyon sürecinde farklı olarak; içinde bulunulan sektör dışına çıkmak gerekmektedir. Çözümlenmek istenen problemin anahtar özellikleri belirlenerek bu özelliklerle benzeşebilecek farklı sektörler, iş modelleri incelenebilir.
Beyin Fırtınası (Brainstorming)
Yeni fikirlerin bulunması denilince akıllara ilk gelen tekniklerden biri olan beyin fırtınası yöntemidir. Belli bir fikir veya probleme odaklanılır; konuyla ilgili tecrübesi olan farklı özelliklerdeki profesyonellerden oluşan bir grup belirlenir. Belli bir zaman limiti içerisinde farklı fikirler kaydedilir; önemli olan bu aşamada fikirlerle ilgili yorum yapılmamasıdır. Zaman dolduğunda fikirler üzerine tartışılarak; puanlama yapılır ve üzerinde çalışılacak olan fikirlerin listesi oluşturulur.
Business Model Canvas
Bu teknik işletmenin müşterileri için nasıl değer yarattığını, bu değeri nasıl müşterilere ilettiğini gösteren bir tablodur. Tablo içerisinde iş birliği içinde olunan partnerler, anahtar aktiviteler, kaynaklar, değer önerisi, müşteri ilişkileri, kanallar, müşteri segmentleri, maliyet yapısı ve gelir akışı çıkarılır. Bu tablo işletmenin bulunduğu sektörü ve teknolojik geliştirmeleri inceleyerek değer önerisini ve/veya kanalları, iş modelini geliştirmesini sağlayabilir.
Bunların haricinde mesleki gölge çalışması (job shadowing) tekniği kullanıcının probleminin ve sürecin netleştirilmesi amacıyla; odak gruplar (focus group) ve görüşmeler (interviews) ise farklı iş birimlerinin ve kullanıcıların bir araya getirilerek çözüm önerilerinin geliştirilmesi ve yeni metotların bulunması konusunda yardımcı olabilir.
Hilal ATALAN
Yetkili İş Analisti, BA WORKS